Diagnoza i terapia
Diagnoza integracji sensorycznej to najczęściej 3 spotkania.
Pierwsze spotkanie to wywiad przeprowadzony osobiście z rodzicem lub opiekunem (najlepiej z mamą dziecka) lub za pośrednictwem Internetu lub telefonicznie – czas trwania około 1 godziny.
Drugie spotkanie to szereg testów i obserwacji przeprowadzonych z dzieckiem na sali – czas trwania około 1 godziny.
Trzecie spotkanie to omówienie diagnozy, przedstawienie propozycji rozwiązania problemu, odpowiedzi na pytania, omówienie programu domowego – czas trwania około 1 godziny. .
Terapia integracji sensorycznej to zajęcia prowadzone na odpowiednio przystosowanej sali. Zajęcia są prowadzone przez wykwalifikowanych i doświadczonych terapeutów. Przedmiotem zajęć z terapii SI jest wyrównanie deficytów wskazanych w diagnozie. Zajęcia trwają około 50 minut i są zakończone krótkim omówieniem bieżących postępów.
Integracja sensoryczna
Twórcą teorii integracji sensorycznej jest dr A.Jean Ayers, psycholog i terapeuta zajęciowy, pracownik naukowy na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. W oparciu o wiedzę z zakresu neurobiologii, psychologii, pedagogiki i terapii hipotezy wskazujące na implikację funkcji psychoneurologicznych w trudnościach w uczeniu się. J. Ayers opracowuje szczegółowo teorię rozwoju integracji sensorycznej i jej rolę w rozwoju dziecka ( Z. Przyrowski).
Czym jest integracja sensoryczna?
Ayres definiuje integrację sensoryczną jako proces dzieki, któremu mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów, segregując je, rozpoznając, interpretując ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami odpowiada adekwatną reakcją.
Terapia integracji sensorycznej wygląda jak zabawa, ale jest to zabawa „naukowa” poprzez którą układ nerwowy i mózg uczą się właściwego reagowanie na bodźce zewnętrzne. Zajęcia terapeutyczne odbywają się 1-2 razy w tygodniu (w zależności od potrzeb dziecka) i trwają ok. 50 min. Prowadzi je wykwalifikowany terapeuta integracji sensorycznej.
W terapii SI podstawę stanowi stymulacja zmysłu równowagi podczas różnorodnych zabaw prowadzonych na sprzęcie podwieszanym (huśtawki, platformy, walce, itd.). Wiele jest również ćwiczeń i zabaw stymulujących czucie powierzchniowe i głębokie, zmysł wzroku, słuchu i węchu.
Podczas zajęć dziecko jest zachęcane i kierowane do wykonywania aktywności sprzyjających minimalizowaniu deficytów rozwojowych. Stopień trudności tych aktywności stopniowo wzrasta w miarę czynionych przez nie postępów. Nie mogą być one ani za łatwe, ani zbyt trudne. W terapii SI nie ma miejsca na porażki, a każde ćwiczenie powinno kończyć się sukcesem. Ważnym aspektem tej terapii jest motywacja podopiecznego. Odgrywa ona dużą rolę przy doborze aktywności. Niektórym dzieciom terapeuta pozostawia wiele swobody przy doborze zabaw i ćwiczeń, innym proponuje aktywności specjalnie dla nich wyselekcjonowane.
Zaburzenie sensorycznej integracji
Objawy zauważone przez rodziców i nauczycieli:
— hiperaktywność;
— hipoaktywność;
— problemy z koncentracją;
— nadpobudliwość emocjonalna;
— obniżony poziom koordynacji wzrokowo-ruchowej;
— niezdarność ruchowa;
— zaburzenia poczucia kierunku;
— słaba organizacja zachowania;
— zaburzenia mowy;
— problemy w obcowaniu z ludźmi;
— problemy z czytaniem, pisaniem, rysowaniem;
— problemy w samoobsłudze i wykonywaniu codziennych czynności;
— niska samoocena;
— wycofywanie się z kontaktów społecznych;
— trudności z wysłuchiwaniem poleceń;
— problemy z nauką jazdy na rowerze;
— unikanie zabaw na huśtawce, karuzeli lub nadmierne poszukiwanie takich zabaw;
— nadwrażliwość na światło;
— fascynacja światłami, wentylatorami, wodą;
— nadwrażliwość na dźwięki;
— unikanie kontaktu fizycznego z innymi osobami oraz niektórymi „materiałami”, jak np. piasek, pasta, farby do malowania palcami;
— silne reakcje na bodźce na twarzy, rękach, stopach;
— nietolerancja nowych potraw, wąski repertuar żywieniowy;
— trudność w zakładaniu nowych ubrań, nietolerancja metek, guzików, szwów;
— odmowa noszenia pewnych ubrań, noszenie wyłącznie długich rękawów/nogawek spodni, aby skóra nie była wystawiona na działanie bodźców.
Diagnoza
Terapia integracji sensorycznej może być prowadzona po wcześniejszych kompleksowych badaniach prowadzonych przez wykwalifikowanych terapeutów. Na diagnozę składa się: wywiad z rodzicami, kwestionariusz, próby kliniczne, obserwacje dziecka, wybrane testy. Posumowanie diagnozy – to omówienie wyników poszczególnych testów i badań oraz zaleceń przygotowanych przez wykwalifikowanego terapeutę. Rodzice otrzymują wyniki diagnozy oraz program terapii w formie pisemnej.
Dla kogo przeznaczona jest terapia SI?
Integracja sensoryczna jest jedną a najnowocześniejszych i skutecznych metod stosowanych w terapii dzieci i młodzieży, u których obserwuje się trudności w zakresie:
— umiejętności ruchowych (słaba koordynacja ruchowa, opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi);
— problemów emocjonalnych (nadmierna wrażliwość, nerwowość, kłopoty z koncentracją uwagi);
— opóźnionego rozwoju mowy;
— opanowywania umiejętności szkolnych (problemy dysleksji, dysgrafii, dysortografii, kłopoty z zapamiętywaniem i motywacją uczenia się;
— nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD, ADD);
— nadwrażliwości lub małej wrażliwości na różne bodźce sensoryczne;
— nadwrażliwości na ruch, niepewność grawitacyjna, choroba lokomocyjną.
SI okazuje się także skuteczna, co potwierdzają liczne doświadczenia wykorzystujących ją terapeutów w odniesieniu do dzieci z:
— autyzmem;
— zespołem Aspergera;
— niepełnosprawnością intelektualną;
— mózgowym porażeniem dziecięcym;
— zespołem Downa;
— innymi sprzężonymi zaburzeniami;
— grupy ryzyka: wcześniaków, dzieci po uszkodzeniach okołoporodowych.
Dane z literatury (Violet F. Maas „Uczenie się przez zmysły”, 1998) wskazują, że zaburzenia SI mogą występować u 15 do 45% populacji.
Badania wykazały, że autyzm i zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to dwa najpoważniejsze uwarunkowania występowania zaburzeń przetwarzania sensorycznego. Kolejne to zaburzenia w nauce (np. szczególne trudności w uczeniu się, dysleksja), zespół łamliwego chromosomu X i zespół Downa.
Najczęściej terapia SI trwa od 6 do 24 miesięcy:
— zajęcia terapeutyczne odbywają się 1-2 razy w tygodniu, każde zajecie trwa 50 minut;
— efektywność terapii wymaga minimum 4 spotkań w miesiącu;
— honoruje się diagnozy integracji sensorycznej z innych ośrodków, jeżeli nie zostały wykonane wcześniej niż 6 miesięcy.